Hà Huy Tập

Khi nhỏ theo học chữ Hán được mấy năm, Hà Huy Tập chuyển sang học chữ Quốc ngữ, là người học giỏi nên đến năm 1923 ông đã tốt nghiệp Cao đẳng tiểu học tại Huế, được bổ nhiệm là giáo viên tiểu học tại Nha Trang sau đó đổi ra dạy trường tiểu học Cao Xuân Dục ở Vinh. Thời gian này ở Nghệ Tĩnh phong trào yêu nước rất sôi nổi lôi cuốn mọi tầng lớp nhân dân. Năm 1925 ông gia nhập Hội Phục Việt (sau là Hội Hưng Nam) là một người có học thức nên Hội giao trọng trách cho ông trách nhiệm làm đơn gửi đến toàn quyền Đông Dương đòi ân xá cho nhà yêu nước Phan Bội Châu. Nhân lúc phong trào yêu nước của quần chúng đang phát triển, Hội Hưng Nam chủ trương mở lớp dạy chữ Quốc Ngữ ban đêm cho thanh niên, công nhân trong thành phố, học viên đến học ngày càng đông, thấy vậy chính quyền thực dân lo sợ tìm đủ mọi cách kìm chế doạ dẫm để giải tán các lớp học. Trước tình hình đó Hà Huy Tập vẫn bình tĩnh dạy học, khi doạ dẫm không được chính quyền thực dân ra lệnh giải tán lớp học và Hà Huy Tập bị đổi đi lên dạy ở miền núi Quỳ Châu nhưng ông không chịu nên đã bị cách chức. Năm 1927 Hà Huy tập được Hội Hưng Nam phái vào Nam Kỳ hoạt động, tại đây ông đã móc nối với các tù chính trị lập ra kỳ bộ Hội Hưng Nam đặt nền móng đầu tiên cho Hội ở Nam Kỳ. Năm 1928 Hội Hưng Nam đổi tên thành Tân Việt cách mạng đảng, sau đó năm 1929 Tổng bộ đảng Tân Việt cử ông và Phan Đăng lưu sang Quảng Châu - Trung Quốc để nối lại liên lạc với Hội Việt Nam cách mạng thanh niên nhằm giải quyết bất đồng. Nhưng thời cuộc đã thay đổi nhiều, lúc này vấn đề hợp nhất các tổ chức cộng sản thành một Đảng cộng sản duy nhất là cấp thiết hơn bao giờ hết và Hà Huy Tập đã đi theo xu hướng đó. Sau đó ông được cử sang Liên Xô học ở trường Đại học Phương Đông, được trang bị chủ nghĩa Mác - Lê càng khẳng định con đường mình đi là đúng đắn. Năm 1933 ông sưu tập tư liệu và viết tập “Sơ thảo lịch sử phong trào cộng sản Đông Dương” bằng tiếng Pháp, có thể nói đây là một luận văn chính trị được trình bày một cách khoa học và sâu sắc có sức thuyết phục cao, ông là người đầu tiên viết lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam. Năm 1934 cùng với Lê Hồng Phong và một số cán bộ cách mạng khác lập ban lãnh đạo của đảng ở nước ngoài nhằm khôi phục tổ chức của Đảng sau cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh. Tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ nhất (ngày 26- 7-1936) do ông cùng với Lê Hồng Phong triệu tập, ông được bầu làm Tổng Bí Thư. Cũng tại Hội nghị, Ban chấp hành Trung ương đã bổ sung các nghị quyết của đại hội đại biểu năm 1935 cho phù hợp với thời kỳ mới. Khi xong công việc Hà Huy Tập chuyển cơ quan Trung ương Đảng về Bà Điểm - Hóc Môn (Sài Gòn) để lãnh đạo phong trào cách mạng. Ngày 14-7-1938 ông bị mật thám Pháp bắt tại Sài Gòn nhưng không có bằng chứng chúng chỉ áp đặt cho ông mấy tháng tù sau đó trục xuất về quê. Chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ, ngày 30-3-1940 địch lại bắt ông đưa vào giam tại khám lớn Sài Gòn, cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ nổ ra và thất bại địch đã xử án hành trăm người yêu nước trong đó có những người con ưu tú của dân tộc mặc dù lúc này đang bị giam cầm trong lúc Nam Kỳ khởi nghĩa nhưng chúng lấy cớ ông có trách nhiệm chính trị về cuộc khởi nghĩa này và địch đã bắn ông cùng với những đồng chí của ông tại Hóc Môn ngày 26-8-1941 khi mới 39 tuổi, cái tuổi đang độ chín của một nhà chính trị trẻ trung nhưng từng trải, hết lòng vì lý tưởng cao cả của mình.

Hà Huy Tập nhà lãnh đạo xuất sắc của cách mạng Việt Nam, người con ưu tú của dân tộc, đã trọn đời hy sinh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Với câu trả lời đanh thép trước toà án binh Sài Gòn của ông: “Tôi chưa có gì phải hối tiếc, nếu còn sống tôi vẫn tiếp tục hoạt động”, lời nói của ông như một sự khẳng định ý chí sắt đá và niềm tin mãnh liệt của bản thân vào sự thắng lợi cuối cùng của cách mạng.